Lansingerland Living editie 37 (winter 2019/20)

Tekst: Christianne Muusers (Coquinaria.nl) I n ons land leeft het niet meer zo, maar ooit hoorden alle twaalf dagen vanaf 25 december tot aan de vooravond van Driekoningen op 6 januari bij het kerstfeest. De kerstperiode duurt eigenlijk zelfs veertig dagen, vanaf de geboorte van Jezus tot aan Maria-Lichtmis (Engels: candlemas ) op 2 februari. Dat was de dag waarop eindelijk het kerstgroen werd weggehaald, en in sommige landen zoals Polen is dat nog steeds zo. De twaalf dagen kennen wij vooral van het Engelse kerstlied The twelve days of Christmas (“On the first day of Christmas, my true love send to me …”), en van Twelfth night , een romantische komedie van Shakespeare die voor het eerst werd opgevoerd op 2 februari 1602, inderdaad als afsluiting van de kersttijd. Dit keer dus een winters recept uit Engeland, geïnspireerd door Shakespeare: wassail . WASSAIL Oorspronkelijk was wassail de begroeting waarmee gasten bij aankomst een beker drank werd aangeboden: “ Wæs þu hæl ” (Angelsaksisch voor op je gezondheid ). Algauw is het de inhoud van de beker die wassail wordt genoemd. In sommige streken in Zuid-West Engeland gaat het gebruik van wassailing terug tot voor-Christelijke tijden: in de winter gaan de wassailers van appelboomgaard naar appelboomgaard waar ze stukken in gekruide cider of ale geweekt brood begraven om voor het komende jaar een goede oogst af te smeken. Bij Shakespeare is wassail vooral een drinkgelag, zoals in de tragedie MacBeth . Lady MacBeth voert de dienaren van koning Duncan dronken met wijn en wassail WASSAIL & LAMBSWOOL EEN WINTERS RECEPT UIT SHAKESPEARE’S ENGELAND CULINAIR www.coquinaria.nl zodat haar man hem kan vermoorden. Maar wassailing betekent ook – naast gewoon feestvieren met veel drank – het in de kersttijd van deur tot deur gaan om kerstliedjes te zingen, met een glas warme gekruide drank als loon. Shakespeare beschrijft deze drank in het Winterlied in Love’s labour’s lost (acte 5, scene 2), want de dichtregel “When roasted crabs hiss in the bowl” slaat niet op sissende krabben in de kookketel, maar op de wilde appeltjes (crab apples) die in de wassailbokaal dobberen. Wassail kan met droge cider of met ale worden gemaakt, maar appeltjes drijven er altijd in. Shakespeare laat in A midsummer night’s dream de kabouter/plaaggeest Puck een van zijn streken vertellen. Als oude wijfjes aan het roddelen zijn, laat hij tijdens het drinken de appeltjes tegen hun lippen botsen, zodat de wassail over hun kleding stroomt: “And sometime lurk I in a gossip’s bowl, in very likeness of a roasted crab. And when she drinks, against her lips I bob and on her withered dewlap pour the ale.” De Victoriaanse schrijver Charles Dickens die ook A Christmas Carol schreef, beschrijft een heel gezellige kerstscene in The Pickwick Papers (1836, hoofdstuk 28). Na een aantal gezelschapsspelen “zetten zij zich bij de enorme haard met vlammende houtblokken aan een uitgebreide maaltijd, met een flinke schaal wassail, [...], waarin prachtige, hete appels dobberden met een vrolijk gesis dat volmaakt onweerstaanbaar was. ‘Dit’, sprak Mr. Pickwick terwijl hij voldaan om zich heen keek, ‘dit is werkelijk geriefelijk’.” Het recept hiernaast is samengesteld uit verschillende bronnen. De hoeveelheid van ongeveer twee liter is makkelijk te halveren. CIDER UIT NEDERLAND Voor de wassail en lambswool gebruik je ale (bovengistend gerstebier) of cider (alcoholische appeldrank). Supermarkt- cider is gezoet. Voor deze recepten gebruik je ‘hard cider’, droge cider. Natuurlijk kun je originele Engelse cider gebruiken, maar er zijn verschillende uitstekende cider- makers in Nederland. Ciderij Elegast in Hilversum maakt cider van onbespoten appels en peren uit oude hoogstamboom- gaarden. De cider ondergaat tijdens de wintermaanden een koude gisting, in maart wordt hij gebotteld. Voor de wassail is wilde cider van Elegast gebruikt, die spontane gisting heeft ondergaan. De appels kwamen van een hoogstamboom- gaard in Opijnen aan de Waal. Volgens Arjen Meeuwsen van Elegast is Nederland wat betreft cider-tradities een ‘zwart gat’ in Noord-West Europa. In Normandië, Enge- land, Scandinavische landen en Duitsland is het drinken van cider omgeven door traditie, hier niet. Toch neemt de aandacht en het enthousiasme voor deze appel- drank ook in Nederland jaarlijks toe. LANSINGERLAND Living 42